Page 10 - FTERA_198

Άρθρα - Απόψεις συναδέλφων

ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ:

Μνήμη και λήθη

Γράφει η Σοφία Πολιτοπούλου,
Μέλος ΔΣ ΣΣΕΑΠΑΕ εκπρόσωπος ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ

4 Σεπτεμβρίου, «Ημέρα Μνήμης» για τη Μικρασιατική Κα- γανώσεις και τους συλλόγους του λειτούργησε ως κιβωτός
ταστροφή. Εκατό χρόνια πέρασαν από τότε και θα ’λεγε διάσωσης της ιστορικής του διαδρομής και παράλληλα αγω-
1κανείς ότι η μνήμη «γέρασε» μαζί με τους ανθρώπους. Κι νίστηκε να καταγράψει την Καταστροφή στη συλλογική μνήμη
όμως, μόλις που ενηλικιώθηκε κι έχει σφρίγος νεανικό. των Ελλήνων. Η δικαίωση των προσπαθειών ήρθε όταν ωρίμα-
Ας κυριολεκτήσουμε: Για περίπου επτά δεκαετίες η τραγω- σαν οι συνθήκες: Από τη δεκαετία του 1980, με το πολιτικό και
δία του μικρασιατικού ελληνισμού ήταν ένα θέμα καλυμμένο κοινωνικό πλαίσιο να είναι πιο ανεκτικό και δημοκρατικό και
με σιωπή. Ο πολιτικός κόσμος είχε επιλέξει να ξεχαστούν τα με τη διεύρυνση της κοινωνίας των πολιτών, δημιουργήθηκαν
πάντα, η ιστορική επιστήμη το είχε θέσει στο περιθώριο, η τέ- οι προϋποθέσεις για μια διαφορετική θεώρηση της Ιστορίας.
χνη σχεδόν το αγνοούσε, για την εκπαίδευση ήταν ανύπαρκτο. Βέβαια τα ιστορικού και νομικού χαρακτήρα επιχειρήματα,
Με τους κρατικούς και ιδεολογικούς μηχανισμούς να επιδιώ- ακόμη και τα πολιτικού χαρακτήρα, μπορεί κανείς να τα συ-
κουν τη λήθη, ο μικρασιατικός κόσμος και η καταστροφή του ζητήσει. Κάποιοι όμως έφτασαν σε σημείο να γράψουν ότι
βρέθηκαν έξω από το οριοθετημένο πλαίσιο της εθνικής μνή- δεν υπάρχει καν λόγος να καθιερωθεί η 14η Σεπτεμβρίου ως
μης. Ημέρα Εθνικής Μνήμης, αφού όλη η Ιστορία πρέπει να είναι
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή η ελληνική εξωτερική αντικείμενο συλλογικής μνήμης! Λες και η Μικρασιατική Κατα-
πολιτική προσανατολίστηκε στην ειρηνική συνύπαρξη με την στροφή ήταν ένα απλό «γεγονός» κι όχι ο τραγικός επίλογος
Τουρκία (στο πλαίσιο αυτό υπογράφηκε το Ελληνοτουρκικό μιας ελληνικής ιστορίας σχεδόν 3.000 χρόνων. Λες και ο ξερι-
Σύμφωνο Φιλίας του 1930 και ο Βενιζέλος υπέβαλε πρόταση ζωμός ήταν ένα απλό συμβάν και δεν σημάδεψε καταλυτικά
για βράβευση του Κεμάλ Ατατούρκ με το Νόμπελ Ειρήνης!). την ιστορική μας διαδρομή.
Κατά συνέπεια, ό,τι μπορούσε να διασαλεύσει την πολιτική της Άλλοι υποστήριξαν ακόμη ότι πρέπει να ξεχάσουμε τη Μι-
ελληνοτουρκικής προσέγγισης έπρεπε να αποσιωπηθεί: Ούτε κρασιατική Καταστροφή, επειδή η ιστορία ρίχνει «βαριά σκιά»
λέξη για τις αποτρόπαιες ανθελληνικές διώξεις του 1914-1922, πάνω στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Πιστεύουν πραγματικά
για τις τουρκικές μεθόδους εθνοκάθαρσης, για τις εκατόμβες ότι αυτό που δυσχεραίνει την ελληνοτουρκική προσέγγιση
των θυμάτων και για τις ευθύνες του νεοτουρκικού και κεμα- (από τη δεκαετία του 1950 μέχρι σήμερα) είναι η μνήμη των
λικού εθνικισμού. Οι πολιτικές επιλογές υπαγόρευαν την κατα-
στολή της μνήμης. μικρασιατικών γεγονότων; Δεν είναι οι διώξεις κατά του ελλη-
Λίγα ενδεικτικά παραδείγματα αρκούν για να φανεί σ’ όλη νισμού της Πόλης, η εισβολή και η κατοχή στην Κύπρο, τα Ίμια
και οι τουρκικές διεκδικήσεις στο Αιγαίο, οι συνεχείς παραβά-
της την έκταση η πολιτική εθνικής αμνησίας και σιωπής που σεις και παραβιάσεις του ελληνικού θαλάσσιου και εναέριου
κράτησε κάπου εβδομήντα χρόνια και ακολουθήθηκε με συνέ- χώρου, οι προκλητικές πτήσεις μαχητικών αεροσκαφών πάνω
πεια απ’ όλο το φάσμα του πολιτικού κόσμου: Το 1926 εκδό- από τα ελληνικά νησιά, η επεκτατική πολιτική του γείτονα;
θηκε στην Αμερική η Μάστιγα της Ασίας του Τζορτζ Χόρτον,
ένα συνταρακτικό ντοκουμέντο για την εξόντωση των χριστια- Γνωστός ο αντίλογος των νοσταλγών της λήθης: Όποιος
νικών λαών της Ανατολής. Ο συγγραφέας (μας το είπε πέρσι ανασκαλεύει τα μικρασιατικά γεγονότα υποδαυλίζει –λένε– το
η κόρη του, η κ. Νάνσι Χόρτον) ζήτησε από τον Βενιζέλο να φανατισμό. Όποιος μιλάει για τα μαρτύρια του ελληνισμού της
εκδοθεί και στα ελληνικά, για να λάβει την απογοητευτική απά- Ανατολής δίνει τροφή στους εθνικιστές που καλλιεργούν το
ντηση: «Δεν είναι σωστή κίνηση»! μίσος και υψώνουν τα λάβαρα της εκδίκησης. Όποιος επικρί-
Στη δεκαετία του 1950, Έλληνες υπουργοί των Εξωτερικών νει την υποχωρητικότητα και υπερασπίζεται μια στάση εθνι-
ζητούσαν από τον Αυστριακό ομόλογό τους να απαγορεύσει κής αξιοπρέπειας παίζει το παιχνίδι των «ελληναράδων» που
την έρευνα του Πολυχρόνη Ενεπεκίδη στα κρατικά αρχεία της φαντασιώνονται πολιτικές εθνικού «τσαμπουκά». Όποιος στη-
Βιέννης, ώστε να μην αποκαλυφθούν τα «τεκμήρια του εγκλή- λιτεύει τις τουρκικές θηριωδίες του 1914-1922 σεκοντάρει τις
ματος», το σχέδιο εξόντωσης των Αρμενίων, Ελλήνων και Ασ- γνωστές ρατσιστικές απόψεις περί έμφυτης τουρκικής βαρβα-
συρίων. ρότητας. Όποιος ζητεί από την τουρκική πλευρά να αναγνωρί-
Η πολιτική της λήθης κορυφώθηκε στην περίοδο της Δικτα- σει τις σκοτεινές πλευρές της ιστορίας της και να δικαιώσει τα
τορίας, συνεχίστηκε όμως και μετά, με πιο κραυγαλέα την προ- θύματά της με μια συμβολική, έστω, πράξη συγγνώμης, γκρε-
σπάθεια να «θαφτεί» η ταινία 1922 του Νίκου Κούνδουρου. Το μίζει τις γέφυρες επικοινωνίας με το γειτονικό λαό.
1978 η ταινία απαγορεύτηκε μετά τις διαμαρτυρίες του τουρκι- Η εκτροπή στη μισαλλοδοξία είναι κίνδυνος πραγματικός
κού Υπουργείου Εξωτερικών ότι «δυναμιτίζει τις ελληνοτουρ- και καθόλου αμελητέος. Θα πρέπει όμως, γι’ αυτό το λόγο,
κικές σχέσεις». Το 1982 επρόκειτο να προβληθεί στο Φεστιβάλ να παραδώσουμε στη λήθη την τραγωδία της Μικρασιατικής
Κινηματογράφου της Βουδαπέστης, αλλά την τελευταία στιγ- Καταστροφής και του ξεριζωμού; Σκοπός της ιστορικής μνή-
μή και μετά από αίτημα της εκεί ελληνικής πρεσβείας η κόπια μης δεν μπορεί να είναι η διαιώνιση των παθών του παρελ-
κατασχέθηκε από τις ουγγρικές αρχές! θόντος. Η μνήμη είναι ζωτική ανάγκη για ένα λαό, αποτελεί
Όμως η μνήμη παρέμενε ζωντανή στις κοινωνίες των προ- πρωταρχικής σημασίας παράγοντα για τη συγκρότηση της συλ-
σφύγων. Όχι μόνο ως αίσθημα πόνου και νοσταλγίας. Ο προ- λογικής του ταυτότητας («λαός χωρίς μνήμη είναι λαός χωρίς
σφυγικός κόσμος της Ελλάδας και της Διασποράς με τις ορ- ταυτότητα»). Είναι όμως παράλληλα και ηθικό χρέος του.

10 | Tα δικά μας φτερά - Τεύχος 198 | Ιούλιος - Αύγουστος 2022